Qyteti Ruse është një nga qytetet bullgare me histori që mund të ndiqet deri në lashtësinë e thellë. Fakti se është i vendosur mbi bregun e lumit Danub, e përcakton popullimin në rajon përpara dhe pas Krishtit. Gjatë historisë mijëvjeçare të qytetit, banuesit e tij janë tregtarë dhe intelektual, kurse gjatë kohës së robërisë turke dhe periudhës së Rilindjes, qyteti Ruse është një shtëpi për revolucionarët e shumtë bullgar, të cilët kanë marrë pjesë në luftërat nacionalçlirimtare. Pas Çlirimit dhe ndarjes së vendit nga Kongresi i Berlinit /1878/ në Principatën e Bullgarisë dhe Rumelinë Lindore, qyteti Ruse bëhet qyteti më i madh në Principatë. Ngritja e shpejt ekonomike që pëson në mënyrë më se të dukshme e ndryshon planifikimin urban dhe të gjithë pamjen e tij. Shfaqen gjithnjë e më shumë godina të reja, të ndikuara nga stilet arkitekturore moderne evropiane gjatë asaj kohe si barok dhe secesion. Kjo bëhet shkak që bashkëkohësit ta quajnë qytetin “Vjena e vogël”. Pronarët e godinave të reja më shpesh janë bankierë dhe tregtarë, udhëtimet e të cilëve si dhe marrëveshjet e suksesshme të zhvilluara në Evropë dhe në botë, u lejojnë të investojnë para të shumta në ndërtimin dhe mirëmbajtjen e bukurive arkitekturore.
Një nga godinat interesante është hoteli i Çikagos - tregon në përrallën e vet në dy vëllime për trashëgiminë arkitekturore të Bullgarisë Mariana Mellnishka.
Është quajtur kështu në emër të pronarit të vet Sollomon Bllaushtajn, i cili fill pas Çlirimit niset për në Amerikë. Me paratë e fituara, ai kthehet tek ne dhe i investon në një godinë të madhe fitimprurëse. Ajo është shumë e bukur, plotë me kamare nëpër muret e fasadës, të zbukuruara me figura vajzash. Është kthyer në një gjë të përshtatshme për një qytet buzë ujit - kabare dhe hotel. Pronari i saj merr në punë vallëzuese nga qytetet e tjera të cilat janë buzë Danubit, por që të jetë çdo gjë më tepër e denjë dhe morale, në katin përdhes ai bën dhe një atelie të modës, që mban emrin “Tek Çikagoja”. Në godinë ai bën dhe ashensorin e parë në vend, të lëvizur nga forca e njeriut.
Pavarësisht dhe shkurtimisht, jemi të detyruar të përmendim historinë dhe të akoma dy vendeve të shënuara për qytetin, vlera e të cilave është më tepër historike sesa arkitekturore. Këto janë shtëpitë e Nikolla Obretenovit dhe të prindërve të tij - Tonka dhe Tiho Obretenovi. Dhe në qoftë se nga kjo e fundit nuk ka mbetur asgjë, për shkak të rekonstruksionit të qytetit Ruse në fillim të shekullit të 20, kjo e Nikollës - trashëgimtari i njërës prej familjeve më të spikatura rilindëse në Bullgari - ruan kujtimin për banorin e saj. Rreth personalitetit dhe jetës së luftëtarit të fundit nga çeta e Botevit i cili mbetet i gjallë pas Çlirimit, ka legjenda të shumta, të lidhura me pjesëmarrjen dhe me rolin e tij në çetë. Pas vdekjes së Hristo Botevit dhe shpartallimit të çetës, Obretenov është i burgosur në Diarbekir, ku pret Çlirimin. Gjatë kthimit të vet tek ne, ai si shumë njerëz të përparuar ka mundësinë të zërë një post të lartë në drejtimin e shtetit të ri.
Obretenov bëhet një përfaqësues i popullit, kurse pas kësaj dhe kryetar bashkie i qytetit Ruse. Pikërisht atëherë ndërton shtëpinë e tij dykatëshe në stilin neoklasik. Në të aktualisht gjendet një muze. Aty, turistëve deri në vitin 1989 u janë treguar gjëra të njëllojta, kurse fati i vërtetë tragjik i kësaj shtëpie është krejt tjetër. Nikolla Obretenov ka një vajzë –Tonka, e cila njihet me një bullgar mjaft të denjë për kohën e tij, i cili ka mësuar filozofi në Gjermani - Niko Proseniçkov. Duke u kthyer tek ne, ai i përkushtohet arsimimit në Bullgari dhe bëhet drejtor i Gjimnazit të Burrave në qytetin Ruse - një nga shkollat me një prestigj më të madh, pas këtyre në qytetet Gabrovo dhe Svishtov.
Shpejt pas grusht shtetit komunist tek ne më 9 shtator 1944, Proseniçkov gjen vdekjen e tij bashkë me një mori të madhe iluministësh dhe një pjesë të madhe nga ajka e inteligjencës bullgare. Bashkë me të është pushkatuar dhe gruaja e tij, e cila refuzon ta lerë. Familja ka dy vajza – njërën, Millkana vdes nga pikëllimi, kurse tjetra - Liljana është e dërguar në një kamp përqendrimi, ku mbetet e gjallë pavarësisht nga të gjitha torturat të cilave u ka qenë nënshtruar. Kurse në shtëpinë e familjes janë strehuar njerëz të panjohur, të cilët i venë zjarrin bibliotekës familjare dhe djegin dokumente të vlefshme, të cilat tregojnë dhe zbulojnë hollësi nga e kaluara e tyre. Tanimë e lirë, Liljana njihet me piktorin Nenko Ballkanski, derisa ai është në qytetin Ruse, që të pikturojë portretin e gjyshes së saj. Duke dëgjuar historinë e tmerrshme të Liljanës i mahnitur dhe i pushtuar nga bukuria e saj, ai martohet më të dhe e kthen në një muzë dhe model të vet.
Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva
Foto: ilovebulgaria.eu dhe arkiv
