Στη βουλγαρική παράδοση ο χρόνος χωρίζεται σε δώδεκα μήνες, αλλά ο λαός τους έχει δώσεις διαφορετικά ονόματα. Στη λαϊκή παράδοση ο Οκτώβριος ονομάζεται "Καιρός του κρασιού" ή "Μήνας του Δημητρίου". Σε τέσσερις από τους μήνες, Ιανουάριος, Φεβρουάριος, Μάρτιος και Απρίλιος, αποδίδονται ανθρώπινες ιδιότητες. Πολλοί είναι οι μύθοι και οι θρύλοι που συνδέονται με τους μήνες αυτούς.

Στη λαϊκή παράδοση ο μήνας Ιανουάριος ονομάζεται "Μεγάλος Σέτσκο" ("Μεγάλος Κόφτης") επειδή το κρύο είναι πολύ δυνατό και "κόβει" κάθε γεωργική εργασία. Ο αδερφός του, ο Φεβρουάριος, είναι ο "Μικρός Σέτσκο". Ο Μεγάλος Σέτσκο και ο Μικρός Σέτσκο ζουν στα ψηλά βουνά μαζί με την αδερφή τους, τη Μπάμπα Μάρτα, το μήνα Μάρτιο.

Σαν πραγματική γυναίκα η Μάρτα έχει ασταθή χαρακτήρα, μεγάλη δύναμη και αλλάζει συνέχεια διάθεση. Για το λόγο αυτό, την πρώτη του μήνα, γίνονταν τελετές για να την καλοπιάσουν. Αν η πρώτη Μαρτίου ήταν καλή μέρα, καλές θα ήταν και οι υπόλοιπες και η σοδιά θα ήταν πλούσια. Αν χιόνιζε, θα χιόνιζε όλο το μήνα και η σοδιά θα πήγαινε στράφι.


Την πρώτη Μαρτίου δωρίζουμε και φοράμε τις μαρτενίτσες

Μια από τις πιο διαδεδομένες τελετές της 1ης Μαρτίου, ήταν το καθάρισμα του σπιτιού. Οι γυναίκες καθάριζαν τα σπίτια και τις αυλές και έκαιγαν τα σκουπίδια. Η φωτιά αυτή ήταν η πρώτη τελετουργική φωτιά της άνοιξης και τα παιδιά διασκέδαζαν πηδώντας από πάνω της και οι μεγάλοι κάθονταν γύρω της για να καπνιστούν από τον καπνό της. Στη συνέχεια οι γυναίκες και τα παιδιά γυρνούσαν στις αυλές χτυπώντας τενεκέδες για να διώξουν τα ερπετά. Προς τιμή της Μπάμπα Μάρτα οι γυναίκες φορούσαν κόκκινα ρούχα και στόλιζαν με κόκκινα κιλίμια ή κουρελούδες τα σπίτια τους.

Στη Μπάμπα Μάρτα δεν αρέσει να βλέπει ηλικιωμένους στο δρόμο, αλλά μόνο νέους και μάλιστα καλοντυμένους. Για το λόγο αυτό την 1η Μαρτίου οι γιαγιάδες και οι παππούδες έμεναν κλεισμένοι στα σπίτια τους. Ένα παραμύθι μιλά για μια ηλικιωμένη γυναίκα η οποία αποφάσισε να παραβλέψει το έθιμο και βγήκε λέγοντας ότι η Μπάμπα Μάρτα δεν μπορεί να της κάνει τίποτα γιατί είναι γυναίκα και δεν είναι δυνατή σαν τα αδέρφια της τον Μεγάλο Σέτσκο και το Μικρό Σέτσκο. Η Μπάμπα Μάρτα θύμωσε και πάγωσε τα ρυάκια, τα ποτάμια, τη σοδιά και τη γυναίκα που την πρόσβαλε.

 
Τα παιδιά ενός φολκλορικού συγκροτήματος από την πόλη Χάσκοβο παρουσιάζουν λαϊκές τελετές για τον Μάρτη

Η Μπάμπα Μάρτα, ο Μεγάλος Σέτσκο και ο Μικρός Σέτσκο είχαν ένα αμπέλι που καλλιεργούσαν μαζί και χώριζαν το κρασί που έκαναν στα τρία. Τα δυο αδέρφια συνήθιζαν να πίνουν κάθε βράδυ από ένα-δυο ποτηράκια, αλλά η αδερφή τους το φύλαγε μόνο για τις γιορτές. Όμως το κρασί των αδερφών τέλειωσε κι έτσι άρχισαν να παίρνουν κρυφά από το βαρέλι της αδρερφής τους. Έφτασε όμως η μέρα της γιορτής και όταν πήγε η Μπάμπα Μάρτα να βάλει κρασί στο κανάτι για να τους κεράσει, ανακάλυψε τι είχε γίνει κα θύμωσε. Άστραψε και βρόντησε απ’ το θυμό της, ο καιρός χάλασε, άρχισε να κάνει κρύο να χιονίζει και να φυσάει. Όταν το καλοσκέφτηκε ηρέμησε, αποφάσισε ότι έπρεπε να συγχωρήσει τα αδέρφια της και ο καιρός έφτιαξε, τα λουλούδια άνθισαν και σώθηκε η σοδιά.

 
Μια από τις πιο διαδεδομένες τελετές της 1ης Μαρτίου, ήταν το καθάρισμα του σπιτιού

Στη Μπάμπα Μάρτα αρέσουν τα στολίδια που φτιάχνονται από κόκκινη και άσπρη κλωστή, τα οποία ο λαός ονομάζει μαρτενίτσες. Μια μέρα πριν μπει ο Μάρτης, οι νοικοκυρές κάθονταν και έφτιαχναν τις μαρτενίτσες και πριν να φέξει, τις έδιναν στους συγγενείς και φίλους τους για να τις φορέσουν στον καρπό του χεριού. Με μαρτενίτσες στόλιζαν και τα οπορωφόρα δέντρα, τα ζώα, τα σπίτια και τις γεωργικές αποθήκες. Η συνήθεια αυτή συνεχίζεται ακόμα και σήμερα στη Βουλγαρία.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης