Η Ύψωση του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού του Κυρίου είναι μια από τις πιο σημαντικές χριστιανικές γιορτές. Στις 14 Σεπτεμβρίου η Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει την εύρεση του Σταυρού του Κυρίου από την μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, την Αγία Ελένη, το 335 μ. Χ. Όσοι Χριστιανοί έχουν τη δυνατότητα, αυτήν τη μέρα επισκέπτονται την Εκκλησία «Ανάσταση του Χριστού» στα Ιεροσόλυμα, χτισμένη εκεί όπου βρέθηκε ο τάφος του Κυρίου. Για τους υπόλοιπους υπάρχουν ντόπιοι ιεροί χώροι, όπου οι πιστοί μπορούν να βιώσουν τα θρησκευτικά μυστήρια.

Στην Βουλγαρία, στη Ροδόπη, υπάρχει μια κορυφή, αφιερωμένη στο Σταυρό (Κραστόβ βραχ), όπου το 1956 χτίστηκε ένα μοναστήρι, η Αγία Τριάδα. Η κορυφή έχει ύψος 1413 μ. και βρίσκεται στον Δήμο Λάκι που είναι κοντά στο μοναστήρι του Μπάτσκοβο και στο χειμερινό θέρετρο Παμπόροβο. Ο θρύλος λέει πως εδώ φυλάσσεται κομμάτι του Τίμιου Σταυρού και ο τόπος προσελκύει χιλιάδες προσκυνητές από όλο τον κόσμο. Το 1995 χτίστηκε και μια εκκλησία αφιερωμένη στη Σκέπη της Θεοτόκου. Η περιοχή φημίζεται πως έχει θεραπευτική δύναμη.

Την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού γιορτάζουν ειδικά στη Σιλίστρα, όπου είναι η γιορτή της πόλης. Η πανήγυρη κρατάει ως την 1^η Οκτωβρίου που είναι η ημερομηνία της προσάρτησης της Νότιας Δοβρουτσάς ξανά στη Βουλγαρία το 1940. Όλο τον Σεπτέμβριο στην πόλη διοργανώνονται παραδοσιακές γιορτές και συναυλίες, αθλητικά γεγονότα, όπως αγώνες κολύμβησης στο Δούναβη, φεστιβάλ Αστικών Τραγουδιών, εκθέσεις, παιδικές εκδηλώσεις. Φέτος οι επισκέπτες θα μπορούν να δουν έκθεση του γλύπτη Γκεόργκι Τσαπκάνοφ και την έκθεση «Στρατιωτικοί ελιγμοί» του Ιστορικού Μουσείου στο Πόποβο ,όπου ο βασιλιάς Μπορίς Γ΄ μπήκε επικεφαλής των βουλγάρικων ενόπλων δυνάμεων για να απελευθερώσουν την Δοβρουτσά.

Οι βουλγάρικες παραδόσεις που συνδέονται με αυτήν μέρα έχουν να κάνουν με την φθινοπωρινή ισημερία όταν οι αγρότες ετοιμάζονται για την σπορά, ενώ οι βοσκοί κατεβάζουν τα κοπάδια από το βουνό στα χωριά. Οι νοικοκυρές μαζεύουν τη σοδειά και ετοιμάζουν κονσέρβες για το χειμώνα, ενώ οι άντρες μεταφέρουν το σανό στα παχνιά. Όσοι έχουν αμπέλια μαζεύουν τα σταφύλια και τα πηγαίνουν στα πατητήρια.

Η πιο ηλικιωμένη γυναίκα σε κάθε οικογένεια ετοιμάζει τελετουργικό νηστήσιμο ψωμί. Το αλεύρι κοσκινίζεται τρεις φορές και έπειτα του προστίθεται αλάτι, ζάχαρη, ξύδι, σόδα και χλιαρό νερό. Όταν το ψωμί ζυμωθεί επάνω με ζύμη πλάθεται ένας σταυρός και το ψωμί μπαίνει στο φούρνο.

Τα υπόλοιπα φαγητά είναι κι αυτά νηστήσιμα – πρασσόπιτα, όσπρια, κολοκύθα, σταφύλι και σιτάρι από τη νέα σοδειά. Δεν τρώγεται τίποτα κόκκινο. Μετά τη λειτουργία ο παππάς περνάει από κάθε σπίτι για αγιασμό. Ακουμπά τον χρυσό ή ασημένιο σταυρό σε καινούριο τραπεζομάντηλο και ευλογεί την τροφή και τους σπόρους που είναι για φύτεμα. Η ηλικιωμένη γυναίκα που έχει ετοιμάσει το ψωμί το σπάει με τα χέρια πάνω από το τραπέζι και εύχεται να μην τον πονάει κανέναν η μέση του. Τα μέλη της οικογένειας χαρίζουν ο ένας στον άλλον φρέσκα ψωμιά και προσεύχονται να έχουν καλή σοδειά τον επόμενο χρόνο.

Στην Βουλγαρία υπάρχουν ονόματα που συνδέονται με την γιορτή του Σταυρού. Ονομαστική γιορτή έχει ο Κράστιο (Σταύρος), ο Κάντσο,η Κάνα, ο Στάυρι, η Κραστάνα, ο Κραστίλ και η Κραστίλκα.

Επιμέλεια: Νταρίνα Γκριγκόροβα

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα