Seksioni zgjedhor, vitet 20 të shekullit XX
Снимка: arkiv
Pas çlirimit të vendit (1878) akoma në kushtetutën e parë bullgare-të Tërnovos, përcaktohen normat moderne dhe demokratike të votimit të përgjithshëm universal, ku deri në periudhën e Luftës së Parë Botërore deputetët janë të zgjedhur me shumicë. Me kalimin e viteve legjislacioni është duke u përmirësuar. Qendrat e votimit janë duke u bërë gjithnjë e më të arritshme, gjë e cila e rrit aktivitetin - nga 20% gjatë zgjedhjeve të para gjatë vitit 1879 deri më mbi 50%, madje dhe deri më 80% në fillim të shekullit të 20. Kureshtare është se fletët e para të votimit janë plotësuar nga vet votuesi ose nga agjitatorët e partisë.
“Fletët e votimit kanë qenë të shkruara me të vërtetë me dorë dhe në teori çdo një zgjedhës është dashur që të jetë i arsimuar - sqaron historiani doktor Cvetosllav Zhivkov nga Universiteti i Sofjes “Shën Kliment Ohridski”. Në praktikë, ligji nuk e ka detyruar zgjedhësin vet të shkruajë fletën e votimit. Me fjalë të tjera ai ka mundur ta sjellë atë të plotësuar. Me 3% shkrim e lexim në mesin e popullatës mashkullore atëherë, kjo ka qenë një praktikë e zakonshme. Fletëvotimet me ngjyra futen në një paketë prej reformave midis viteve 1909 dhe 1913. Një pjesë nga reforma është dhe miratimi i një sistemi zgjedhor proporcional. Ideja e fletëvotimeve me ngjyra ka qenë që të mund të lehtësojnë votuesit analfabetë - të mund të orientohen në bazë të ngjyrës partiake. Dalin dhe fletët e votimit të shtypura, prezantohet edhe kandidatura e detyrueshme e atyre që dëshirojnë të bëhen deputetë. Në kushtet e sistemit mazhoritar /me shumicë/ kushdo emri i të cilit shfaqej në fletëvotim konsiderohej si kandidat.”
Bullgaria është mes vendeve të para në botë, të cilat aplikojnë sistemin proporcional, bashkë me Serbinë, Suedinë, Finlandën, Belgjikën dhe Kubën. Ideja është që të mund të rritet përfaqësimi demokratik i votës, sepse tek sistemi mazhoritar/me shumicë/ anulohen një pjesë e madhe e votave të hedhura për kandidatët e rënë dhe rezultati i zgjedhjeve shtrembërohet.
“Në një sistem shumicë me zona me shumë anëtarë zakonisht forca e parë, e cila më shpesh është dhe drejtuese, në vitet e para të shekullit të XX ka fituar mesatarisht rreth 45-50% nga votat. Por, nganjëherë ajo ka siguruar nga 80% e më shumë nga mandatet. Kjo ka qenë problem dhe në Evropë dhe prandaj një pjesë nga vendet fusin rajone me një mandat, në vend të sistemit proporcional. Pjesa tjetër nga shtetet, mes të cilave është dhe Bullgaria, preferojnë të ruajnë mandatet e shumta. Ka dhe një motiv të dytë në këtë sistem proporcional - tek ai vet liderët e partisë kanë qenë të zgjedhur më lehtë.”
Mbresëlënëse është që akoma gjatë vitit 1912 në sistemin proporcional bullgar është shtuar gjithashtu dhe elementi i shumicës - votuesi ka pasur të drejtën të prishë me vizë kandidat-deputetin e padëshiruar në listën partiake.
“Në gjuhën e politologëve kjo quhet një preferencë e shumëhershme negative. Dhe nëse një kandidat është me më shumë se gjysma nga vota negative për një parti të veçantë në rajon, madje edhe sikur të ketë figuruar si i pari në listë, është bërë i fundit. Në këtë mënyrë kandidatët më të padëshiruar nuk kanë marrë përkrahje nga zgjedhësit. Në vitin 1923 futet dhe një ndryshim tjetër - pakësohet numri i mandateve, të nxjerra nga një zonë elektorale, ku nga 15 bëhen 3. “
Si zgjidhen parlamentet edhe nën një regjimi jo-partiak dhe nëse drejtuesit në Bullgari gjithmonë kanë qenë të dënuar për të fituar zgjedhjet, do të mësoni në vazhdimin e bisedës me doktorin Svetosllav Zhivkov.
Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva
Последвайте ни и в
Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!
