Nuk është tepruar të thuhet se në fund të Dekadës së Integrimit të Romëve konstatohen simptoma të përjashtimit të tyre përfundimtar. Ky përfundim mund të bëhet mbi bazën e të gjitha të dhënave të grumbulluara të studimit zyrtar kombëtar të Gallup International.

“Të gjitha çështjet, që kanë të bëjnë me romët, ishin përfshirë në këtë studim, që të shohim se çfarë është qëndrimi i bullgarëve etnikë ndaj këtij minoriteti, për shkak të tensionit të krijuar etnik gjatë muajit maj dhe qershor në fshatin Gërmen (Bullgari Jugperëndimore) dhe në lagjen e kryeqytetit Orllandovci”, deklaroi Dimitër Ganev, një prej studiuesve.

Respondentët duhej të përfytyronin se partia e përkrahur nga ata shpall në rajonin e tyre një kandidat kompetent dhe të ndershëm, i cili është rom. 18 për qind prej tyre thonë se do të votonin për të, kurse 70 për qind janë të mendimit të kundërt.

“Kjo ripohohet edhe nga pohimet e tjera në kuadrin e anketës, sa i përket sferës profesionale dhe politike: “Le të keni një udhëheqës rom”, “Shefi i drejtorisë policore të jetë rom”, “Oficeri nga ushtria të jetë rom”, “Zëvendës presidenti të jetë rom” – vazhdon Dimitër Ganev. 20 për qind e qytetarëve bullgarë shfaqin njëfarë tolerance, derisa shumica mbizotëruese, rreth 70 për qind, janë të mendimit të kundërt. Bën përshtypje se banorët e qyteteve të mëdha, ku ka geto rome, kanë qëndrime më negative ndaj romëve, sesa në vendbanimet e vogla. Qëndrimi ndaj etnisë rome nuk ndikohet nga arsimi i të anketuarve. Njerëzit me arsim të lartë nuk janë më tolerantë në krahasim me ata me arsim të mesëm.”

Edhe më të qarta janë qëndrimet negative në sferën personale. Pyetjes a do të martoheni me rom/rome, vetëm 9 për qind prej të anketuarve përgjigjen me “po”, derisa 85 për qind përgjigjen me “jo”. Ndër bullgarët etnikë vetëm 4 për qind deklarojnë se do të lidhin martesë me përfaqësues të minoritetit rom. Edhe te turqit etnikë përqindja mbetet më e ulët – vetëm 6 për qind.

75 për qind e të anketuarve janë dakord sa i përket pohimit se “ciganët mendojnë vetëm për të drejtat e tyre”, vetëm 13 për qind janë të mendimit të kundërt. Ky është rezultat i shkallës së ulët të integrimit të tyre në shoqëri, por edhe i ndjenjës për mungesën e një vullneti të qartë shtetëror, i cili të mbrojë të drejtat e të gjithëve.

Dallimet partiake gjithashtu nuk ndikojnë konsiderueshëm mbi qëndrime. Madje ndër mbështetësit e Lëvizjes për të Drejtat dhe Liritë ka qëndrim negativ ndaj romëve, megjithëse shkalla e negativizmit është më i ulët. Kjo i detyrohet faktit se ndër simpatizantët e Lëvizjes ka romë. Ndër turqit etnikë qëndrimet ndaj romëve nuk dallojnë shumë nga ato të bullgarëve ndaj romëve. Në fund të fundit del se etnia rome është e izoluar nga shoqëria bullgare.

Megjithë qëndrimin negativ të shoqërisë në përgjithësi shumica është e qartë sa u përket parimeve të tolerancës. 64 për qind prej të gjithë të anketuarve mendojnë se “shumica bullgare është e detyruar për të siguruar të drejta të barabarta për të gjitha grupet minoritare”. Vetëm 22 për qind janë të mendimit të kundërt. Mbi 60 për qind prej respondentëve janë të mendimit se romët nuk mund të integrohen madje në qoftë se shteti bën përpjekje në këtë drejtim. Këtu shihet mosbesimi ndaj komunitetit rom, por edhe ndaj potencialit të institucioneve dhe të politikanëve për ta përballuar këtë problem. Më shumë se gjysma e të anketuarve deklarojnë se politikanët i provokojnë problemet midis bullgarëve dhe ciganëve. 27 për qind nuk janë dakord me këtë mendim.

“Tashmë 25 vjet Gallup International zhvillon studime çdo muaj mbi tema më të ndryshme, thotë Dimitër Ganev. Pyetje të tilla ishin bërë gjatë vitit 1994. Bëmë përpjekje për t’i krahasuar rezultatet. Kjo që shohim është se në kuadrin e 21 viteve ka një regres të madh në marrëdhëniet midis bullgarëve dhe romëve. Në këtë kuptim tendenca është shumë e pakëndshme. Në qoftë se kjo nuk ndërpritet, ose kufizohet, kjo mund të shkaktojë një tension shumë të madh në shoqëri. Mund të ketë pasoja katastrofike. E them këtë me tërë përgjegjësinë time.”

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva