Në vitin 2024 mbushen 200 vjet nga shfaqja e së ashtuquajturës "Abetare me mësime të ndryshme". Ky është titulli origjinal i librit i njohur më mirë si “Abetarja e Peshkut”, autor i së cilës është rilindësi i shquar Dr. Petër Beron. Bëhet fjalë për tekstin e parë mësimor bullgar të shkruar në gjuhën bisedore me përmbajtje laike. Specialistët e cilësojnë atë si revolucionar dhe si hapin e parë drejt arsimimit qytetar modern bullgar.

Por "Abetarja e Peshkut", e cila u shfaq në 1824, nuk është saktësisht një abetare, sipas ideve moderne. Është një enciklopedi e vogël për fëmijë që ofronte njohuri bazë të gjuhës bullgare, fizikës dhe aritmetikës. Përmban gjithashtu lutje, mësime morale, këshilla të mira, fabula, si dhe 12 ilustrime të bukura, madje pak naive, të kafshëve. Faqja e fundit e ilustrimeve përmban një balenë dhe një delfin, prandaj abetarja u quajt "Peshqit", sepse njerëzit në atë kohë mendonin se këta ishin peshq.

"Ky është libri i parë në gjuhën e re bullgare. Vetë libri i jep përparësi arsimit laik, gjërave që lidhen, të themi, me aritmetikën, fizikën, biologjinë... Lutjet e kishës dhe gjërat që lidhen me besimin përfshihen vetëm në një nga gjithsej 8 kapituj” - shpjegoi në një intervistë për BNR “Horizont” doktori i historisë Teodor Borisov. Ai është redaktori i edicionit luksoz të “Abetares së Peshkut”, që doli me rastin e 200 vjetorit të librit. Botimi i ri është vepër e Shoqatës “Historia Bullgare” dhe dallohet nga fakti se paralelisht me tekstet origjinale është shtuar edhe teksti i tyre i modernizuar, në mënyrë që lexuesi të mund të ndjekë dhe të krahasojë me lehtësi rresht pas rreshti të shkruarit.

“Ky është një botim fototip. Ai paraqet versionin e parë të abetares, që doli në 1824 në Brashov ose, siç quhej atëherë qyteti, Kronshtadt - thotë Teodor Borisov. - Ideja ishte që ky tekst shkollor të botohej në një përkthim modern bullgar, sepse është një nga librat e detyrueshëm për çdo bullgar. Parathënia hyrëse na njeh edhe me personalitetin e vetë Dr. Beron - një rilindës i yni i jashtëzakonshëm, i cili, për fat të keq, në mendjet e shumëkujt lidhet vetëm me fytyrën e tij në kartëmonedhën 10 leva. Dhe shpresojmë që përmes këtij botimi të ngjallim interesin si për vetë librin ashtu edhe për personalitetin e autorit të tij.”

• Petër Beroni – iluministi enciklopedist

Dr. Petër Beron zë vendin e tij si një nga bullgarët më të arsimuar të kohës së tij. Ai ishte i pari që e shikoi arsimin e ri evropian, si kushtin kryesor për zhvillimin e shpejtë dhe të suksesshëm të shoqërisë së re bullgare. Kujdesi i tij për shkollat ​​bullgare, për botimin e teksteve në gjuhën bullgare dhe për arsimin bullgar gjejmë edhe në pasthënien e “Abetares së Peshkut”.

“E vërteta është se njohuritë që ata kishin atëherë ishin natyrshëm shumë më të kufizuara, më të përqendruara, sesa në epokën e sotme të informacionit. Megjithatë, për një njeri si Dr. Petër Beron të ndërmerrte një punë të tillë dhe të shkruante vetë një libër të tillë ishte, për kohën e tij, një nismë e madhe dhe domethënëse. Ai vetë ishte mjek, specializoi në Heidelberg dhe Mënik, disertacioni i tij kishte të bëjë me obstetrikën dhe gjinekologjinë. Ndër vite ka më shumë se 30 vëllime literaturë shkencore, zotëronte 8 gjuhë. Ai shkruante në 5 prej tyre, duke përfshirë latinisht dhe frëngjisht. Dhe brenda, në “Abetaren e Peshkut”, mund të gjenden jehona të disa prej kërkimeve të tij. Dhe mendoj se “Abetarja e Peshkut” është një botim që është për çdo shtëpi bullgare”.

Lexoni më shumë nga koleksioni i Radio Bullgarisë:

• "Për Shkronjat" - një histori përrallore për evolucionin e shkrimit dhe shkronjave

Teksti: Veneta Nikollova (bazuar në një intervistë të Natalia Gançovska, BNR-"Horizont")

Përgatiti në shqip dhe publikoi: Svetllana Dimitrova

Foto: BGNES, bulgarianhistory.org