Dita e gjysheve

botuar më 10-01-08 1.13.MD

Foto: BGNES

Në Bullgari data 8 janar është e njohur si Dita e gjysheve, edhe pse kohët e fundit kjo festë shënohet edhe më 21 janar – Dita e maternitetit. Gjatë Ditës së gjysheve të gjithë burrat janë fshehur në shtëpi dhe nuk kanë dalë që të mos tallen me ta. I kanë marrë kallpakun dhe i kanë zhveshur. Burri nuk ka pasur të drejtën të zemërohet. Mund të shpëtohej vetëm po të paguante një ryshfet të vogël. Kuptohet parat e grumbulluara i kanë përdorur për qerasje në fund të ditës. Që në mbrëmje burrat kanë pasur mundësinë për t’u përfshirë në festimet e grave. Por gjatë ditës vetëm burrat – muzikantë nuk kanë qenë në “rrezik” dhe janë argëtuar me gratë me muzikë dhe verë të bukur. Vetëm këtë ditë gratë kanë pasur të drejtën të pinë alkool pa rrezik se dikush mund të tallet me to. Në disa rajone ekziston zakoni që një prej grave të maskohet si burrë dhe në kulmin e gëzimit të luhen skena komike erotike. Vetëm këtë ditë gratë mund të lirohen nëpërmjet të qeshurave nga disa dëshpërime dhe pakënaqësi të shkaktuara nga burrat e tyre. Mirëpo ky gëzim fillon që rreth drekës. Para kësaj gratë kanë zbatuar një sërë ritualesh serioze.

Emri i festës – dita e gjysheve, ka të bëjë me një traditë të vjetër sipas së cilës gjyshja më e moshuar dhe me më shumë përvojë i ka ndihmuar lehonat në lindje. Në çdo fshat ka pasur një gjyshe – mami. Kujdeset e saj për lehonat dhe foshnjat nuk kanë përfunduar me lindjen. Më 8 janar që para se të dalë dielli gjyshja ka shkuar te të gjitha foshnjat dhe fëmijët më të vegjël për lindjen e të cilëve ka ndihmuar dhe i ka larë, i ka lyer ballin me mjaltë dhe gjalpë që të kenë një jetë të ëmbël dhe të pasur dhe më vonë i ka bekuar që të jenë shëndosh e mirë dhe të kenë një jetë të gjatë dhe të lumtur. Gjyshja i ka fërkuar kokat e vajzave me një copë leshi që të kenë gërsheta të bukura flokësh kurse djemve u ka fërkuar faqet që të kenë mustaqe dhe mjekra të forta – shenjë e burrërisë. Me një tufë idërshah të lidhur me pe të kuq gjyshja u ka hedhur përsipër ujë që të lindin lehtë dhe të mos i hanë sysh. Pas këtyre vizitave të gjyshes edhe nuset nga ana e tyre e kanë vizituar gjyshen në shtëpinë e saj. Çdo grua i ka sjellë dhuratë – sapun, shami, një tufë idërshah, një këmishë, çorape të bëra me shtiza si shenjë falënderimi për kujdeset e saj.

Pas të gjitha këtyre ritualeve për pjellori gjyshja i ka ftuar të gjitha gratë në shtëpinë e saj dhe atëherë ka filluar dëfrimi i vërtetë. Festa ka përfunduar me edhe një ritual magjik dhe njëkohësisht dëfryes. Ato e kanë “rrëmbyer” gjyshen që ta lajnë që të pastrohet dhe të jetë e gatshme për misionin e saj të mamisë gjatë vitit të ri. Nganjëherë në rrëmbimin e gjyshes janë përfshirë edhe burrat. Ja se çfarë na tregoi për festimin e kësaj dite në fshatin Ledenik të rrethit të Veliko Tërnovos Dafinka Vërleva – një prej pjesëmarrësve të rregullta në grupin folklorik vendës:

“Në ditën e gjysheve mamia e fshatit rrëmbehet dhe çohet tek çezma ose lumi. Atje gratë e lajnë në mënyrë simbolike që të jetë e pastër. Karroca ku është gjysha është zbukuruar me bush. Kjo është një pemë e gjelbër që përdoret në të gjitha festat. Në fshatin tonë e festojmë Ditën e gjysheve çdo vit.”

Traditat e kësaj feste të vjetër janë ruajtur shumë mirë në fshatin Ledenik. Gratë e fshatit zbatojnë të gjitha ritualet që të mos harrohet tradita dhe të dëfrejnë tërë fshatin.

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva

По публикацията работи: Rumjana Panajotova

Последвайте ни и в Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!

Ndaje

Dita e gjysheve

Më shumë nga rubrika

Fabrice Petit - një muzikant i huaj i dashuruar me muzikën folklorike bullgare

Dervishët në trojet tona - legjendat dhe misteret rreth teqesë së fshatit Bivoljane

Esther Willems - një koreografe nga Haga, sipas së cilës shpirti i bullgarit është i injektuar në valle