Dy burra të njohur bullgarë – arkeologu prof. Nikollaj Ovçarov dhe drejtuesi i një emision kulinar televiziv Uti Bëçvarov, u kthyen nga një udhëtim në Shqipëri, Mali i Zi dhe Kosovë – të afërm, por relativisht pak të njohur nga turistët bullgarë. Uti ka përvojë në udhëtimet nëpër vendet ekzotike dhe ekstreme nëpër botë, profesori Ovçarov – në udhëtimet në kohë dhe nëpër shtresat historike. Itinerari i tyre fillon nga qyteti i shenjtë Perperikon në Rodopet, të cilin ekipi i arkeologut e studion prej vjetëve, kalon përmes Greqisë nëpër magjistralen Via Egnatia, të ndërtuar nëpër trasenë e rrugës së dikurshme romake, e cila ka lidhur Romën me Konstantinopolin.
“Shqipëria është një vend shumë i bukur, kurse njerëzit janë jashtëzakonisht të këndshëm dhe zemërmirë” – kështu i përgjithëson përshtypjet e tij Uti nga vendi tjetër nëpër rrugën e tyre. Mes bunkerëve ai ka gjetur dhe bunker-kuzhinë. Është i mahnitur nga malet e bukura në pjesën veriore të vendit, nëpër majat e të cilave dhe gjatë verës të ketë dëborë. Në këto male ka shpellë, të cilën prej disa vjetësh e studion një ekip bullgar. “Zakonisht shpellat studiohen ne drejtim sipër-poshtë, kërkohet fundi i tyre. Këtu është e kundërta. Speleologët bullgarë kanë zbuluar daljen dhe po kërkojnë hyrjen”. Kureshtja natyrore në fjalë gjendet në rreth 2 orë rrugë nga fshati Theth.
“Kuzhina shtëpiake malësore në të gjitha vendet është shumë e afërt – tregon Uti për gjellët e atyshme. Personalisht unë ndjeva afërsi me specialitetet tona rodopëse. Kuptohet, këto janë gjellë të shkëlqyera të gatuara me mish qengji. Gjëja tjetër shumë e shijshme janë patlixhanet, të përzhitur në tigan të thatë – një meze shumë e shijshme. Kanë dhe një byrek të përafërt me byrekun tonë rodopës, vetëm se me kungull.”
Shqipëria i mahnit shumë dy udhëtarët dhe me monumentet e shumta historike. Mes tyre ka 3 qytete të lashta, të shënuar në listën e trashëgimisë botërore të UNESKO-s:
Butrinti, Gjirokastra dhe Berati. Mes kishave të ruajtura nga Mesjeta dhe vepruese edhe sot në Berat, ka një kishë jashtëzakonisht të rëndësishme për historinë bullgare. Bëhet fjalë për kishën, në të cilën ruhen eshtrat e vetme të njohura të 2 prej nxënësve të krijuesve të alfabetit sllav Shën Shën Qiril dhe Metodi – Gorazd dhe Angjelari, ve në dukje prof. Ovçarov. Pasi vëllezërit e shenjtë vdesin, nxënësit e tyre janë nën urdhrat e Gorazdit dhe vijnë në Bullgari me ftesë të mbretit Boris. Pas kësaj ai i dërgon nxënësit e vet në vende të ndryshme nëpër shtetin e madh të atëhershëm bullgar, që të shpërndajnë shkrimin e ri dhe shërbesat fetare në gjuhën sllave. Në këtë mënyrë disa nga nxënësit arrijnë deri tek Draç (qyteti i sotëm i Durrësit) sepse gjatë kësaj periudhe këto tokë janë në kufijtë e Bullgarisë. Kurse në Berat, ne me Utin prekëm baulen me eshtrat e Shën Gorazdit dhe Shën Angjelarit. Kjo për ne ishte një përjetim shumë emocionues.” Në kishë dy bullgarët shikojnë dy ikona shumë interesante për nga thelbi i mendimet dhe të kompozicionit të tyre, kushtuar vëllezërve të shenjtë dhe nxënësve të tyre.
Në Malin e Zi i presin kalatë e lashta, qyteti i njohur Kotor – monument i UNESKO-s, manastire ortodokse mesjetare. Përgjithësisht kanë vizituar mbi 30 objekte gjatë kohës së udhëtimit, duke kaluar mbi 2 500 kilometra me xhip. Një pjesë prej tyre nuk janë shënuar në hartë, por syri me përvojë i arkeologut i zbulon. Ato nuk janë të gërmuar dhe të restauruar, por pikërisht për shkak të kësaj kanë ruajtur atmosferën e vet autentike. Uti, tregon se profesori e ka mësuar të njohë shtresat nga epokat e ndryshme, e ka njohur me fakte, me figura të rëndësishme nga e kaluara, me thelbin e proceseve historike. “Dhe atëherë mund të kuptosh këtë tenxhere ballkanike e cila gjithmonë vlon – se brenda ka shumë produkte të panjohura dhe merudhi pikante, në qoftë se mund të shfrytëzojë termat kulinare. Prandaj Ballkani është gjëja, të cilën njeriu ka se përse ta shijojë dhe me sy dhe me buzë” – përgjithëson ai.
Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva
Fotografitë janë nga arkivi personal i Uti Bëçvarovit
Minoriteti kombëtar bullgar në Shqipëri është një nga më të mëdhenjtë në vend, sipas të dhënave nga censi i fundit zyrtar i popullsisë atje. 7 057 persona janë deklaruar si bullgarë, në krahasim me 23 000 që janë identifikuar si grekë, 12 000 si..
Një pemë e Krishtlindjeve me dekorime bullgare është vendosur në një vend qendror në Muzeun e Industrisë në Çikago. Për të pestin vit radhazi, bashkatdhetarët nga qyteti amerikan bënë dekorimin luksoz të pemës bullgare të Krishtlindjes me mbi 30 mijë drita..
Në vitin 2023 në Shqipëri u zhvillua regjistrimi i parë i popullsisë pas njohjes zyrtare të pakicës kombëtare bullgare në vitin 2017, sipas të cilit 7057 persona janë vetëdeklaruar bullgarë. Në Shqipëri ka mbi 7 mijë bullgarë “Dy javë më parë,..
Vranësira të dendura
Pjesërisht me re