„Ideja e filmit “Fshati ynë esti Boboshtica” është që të prezantojë dy banorët e mbetur sllavisht-folës si “relikt i gjallë” – tregon Vesellka Tonçeva. – Gjyshi Ilio është i bindur se flet një të folme të bullgarishtes dhe se ata janë bullgarë. Studiuesi i madh francez Ande Mazon, kur ka bërë studimet e tij rreth të folmeve sllave në Shqipërinë e Jugut, është vendosur pikërisht në shtëpinë e babit të Ilo Koneshkës. Vetë studiuesi shkruan gjatë 1936-ës se e folmja e Boboshticës “kaj nas” (gjuha e atyre që flasin si ne) i përket gjuhës bullagre. Gjysha Elpi thotë se e folmja është e veçantë dhe nuk e konsideron si dialekt i ndonjë gjuhe sllave. Subjekti i filmit rrëfen për festën “Rosica”. Festohet dy ditë vetëm nga femrat. Së pari ato shkojnë derë më derë dhe interpretojnë këngë rituale. Këtë e bëjnë për të mbledhur produktet me të cilat përgatitet bukëvalja – ushqimi që patjetër duhet të vendoset në tavolinën festive. Ditën e dytë, të veshura me kostumet më të bukura, femrat mblidhen në lokalin e fshatit, hanë, vallëzojnë dhe kënaqen së bashku me muzikën e orkestrës. Festa ka karakter më tepër pagan dhe ka të bëjë me adhurimin e natyrës. “Rosica” festohet javën e tretë pas Pashkëve dhe shkohet në kishë. Për këtë arsye ka qenë e ndaluar gjatë regjimit të Enver Hoxhës. Më pas “Rosica” rifilloi së festuari. Në festë marrin pjesë shqiptaret e rrethit, të cilat përveç se këndojnë shqip, e dinë edhe tekstin sllavisht. Gjysha Elpi e shkruan atë me alfabetin latin në letër dhe e shpërndan mes grave shqipfolëse.”

Analog i “Rosicës” që sot festohet vetëm në fshatin Boboshtica janë Ditët e Rusicave te shqiptarët. Në krahinat e ndryshme të Shqipërisë festa kremtohej dukur midis 30 dhe 50 ditëve pas Pashkëve. Gratë kanë përgatitur kuleçtë dhe i kanë shpërndarë patjetër mes shtatzënave dhe kafshëve të cilat gjithashtu lindin. Pas piknikut të organizuar fëmijët kanë shkuar jashtë fshatit dhe kanë zhvilluar kultin e Diellit, duke bërë figura kukullash prej balti dhe duke i varrosur ato. Këndimi karakteristik sllavisht për “Rosicën” i ngjan shumë tekstit shqip, i cili haset në disa variante. Mbledhësi i folklorit të Devollit të Sipërm, Koci Zdruli, ka regjistruar këngën rituale, e cila vijon më poshtë:

Rusica, rusica,                                 Më dërgoi rosica, të më japë miell,
na dërgoi rusica,                              të më japë miell edhe një vezë,
për një doçkë mjell gru                     edhe një vezë, të bëjmë pogaçe,
që të bëjmë petë,                            të kryejmë liturgji dhe të mbajmë kreshmë.
të bëjmë një kukuliçe,                       Ristozi një herë në vit është,
të bëjmë në pogaçe,                        si borzilok në kopsht,
të ftojmë Ristozë!                            na gëzoi, na gëzoi, na gëzoi.

(fshati Ziçisht)                                 (fshati Boboshtica, përkthyer nga sllavishtja)

“A i ka përkitur festa popullsisë sllave, mbase po, sepse gjysha Elpi pohon se festimi ekziston prej shumë kohe, a ka çuar kontakti midis shqiptarëve dhe sllavëve në rajon në ndikime reciproke, tashmë kjo nuk mund të zbulohet. Ka mundësi që festimi në Boboshticë të jetë shndërruar në një rit të veçantë pikërisht në bazë të pikave të përbashkëta në kulturën shqiptare dhe në atë sllave. Puna jonë nuk është vetëm të studiojmë traditat dhe zakonet, duke kërkuar origjinën dhe thelbin e tyre. E kemi detyrë të xhirojmë mënyrën e tyre të jetesës dhe të njohim sa më shumë njerëz me të. Këto xhirime do të mbeten përjetë dhe shkuesit e nesërm do të kenë mundësinë të njihen me banorët e fundit në Boboshticë”, tha studiuesja Tonçeva.

Fotografitë janë ofruar nga Vesellka Tonçeva