“Më 1 maj, akoma me fillimin e muajit të Konstantinit, siç e quajnë në rrethin e Stranxhës, pjesëmarrësit në rit shkojnë për vizitë tek nestinari kryesor”, shkruan në fillim të shekullit të XX etnografi ynë i shquar madh Dimitër Marinov. Secili sjell raki, verë, byrek dhe ushqime të ndryshme për tryezën e përbashkët, të cilën pronari i shtëpisë tanimë e ka përgatitur. Miqtë i puthin dorën, i renditin të gjitha gjërat e sjella dhe që të gjithë bashkërisht shkojnë në vendin e shenjtë – qendra sakrale në ritin e nestinarëve. Në kohëra më të lashta vendi i shenjtë ose konaku, siç e quajnë më shpesh, është gjendur në shtëpinë e nestinarit kryesor. Dimitër Marinovi e përshkruan ritin kështu: “Këtu prifti është ai (nestinari kryesor) burrë ose grua. Ai i përuron dhe i bekon ikonat dhe nestinarët pjesëmarrës, secili prej të cilëve mban në dorë një qiri të ndezur, të sjellë nga shtëpia...” Pas përfundimit të ritit konsiderohet se, “besimi i fortë, frymëzimi nga Shën Konstantini është transmetuar të gjithëve dhe ata bëhen nestinarë.”
Në letërsinë bullgare një përshkrim të nestinarëve gjejmë në tregimin e Konstantin Petkanovit, i cili ka frymëzuar dramën e vallëzimit “Nestinare” nga Marin Goleminovi. Gjatë vitit 1939, përpara se të fillojë punë mbi partiturën, kompozitori i ri vendos të zhytet në atmosferën e traditës së lashtë. Sipas të shkruarës prej tij, ai tanimë është në zhdukje. Ruhet në një fshat të saranxhës Vurgari (Bullgarë). “Kjo është festë e Shën Konstantinit dhe Shën Elenës. Ikonat e tyre ruhen në një shtëpi në shesh. Në prag të festës shkojnë aty, nën tingujt e daulles ndezin qirinj, por shandani nuk hyn brenda. Nestinaret qëndrojnë brenda, pinë raki dhe kohë pas kohe ndonjë prej tyre del jashtë, ngre duar dhe thërret “Vëh,vëh,vëh!”. Këto brohoritje paracaktojnë diçka të çuditshme bile pak të tmerrshme.” Goleminov e përshkruan procesionin me ikonat e dy shenjtorëve, të zhvilluar në vendin e shenjtë vendas nën tingujt e daulles, e cila ka rëndësinë e një instrumenti të shenjtë dhe ruhet në kishë një vit të tërë. Tregon dhe për vallen, në të cilën që të gjithë duhet të kapen të paktën për disa minuta – për shëndet dhe sukses.
“Në mbrëmje nestinarët erdhën – vazhdon Marin Goleminovi. –E shpërndanë hirin dhe një prej tyre mori ikonën. Bëri kryq dhe u nis nën shoqërimin e gajdes dhe të daulles. Në fund nestinarja u bë e bardhë si pëlhurë, ra në një trans, “e kapën”. Sepse në qoftë se gjatë ditës i pyet nëse do të luajnë në mbrëmje, ata përgjigjen: “Në qoftë se më vjen frymëzimi”. Dhe u vjen...”
Këtë gjendje nestinarët e quajnë “humbje”. Kur mundin të humbasin, ata thonë dhe paragjykime. Njerëzit besojnë se ato gjithmonë realizohen, prandaj dëgjojnë me vëmendje se çfarë do të thonë nestinarët. Janë ruajtur dhe dëshmi të shumta nga njerëzit të cilët kanë marrë pjesë në ritin e zjarrtë dhe kanë marrë një shpëtim të çuditshëm.
Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva
Njohësit e folklorit bullgar u mblodhën në fundjavat e 20 dhe 21 korrikut në fshatin Teteven të Ribaricës për Festivalin e Tretë Kombëtar dhe edicionin e gjashtëmbëdhjetë të "Festivalit të zakoneve popullore dhe kostumit autentik" në zonën e..
Ajo ka lindur më 28 korrik 1935 në fshatin Bistrec të Stranxhës në Bullgarinë Verilindore. Në moshën 17-vjeçare mori pjesë në një konkurs në Ansamblin Shtetëror të Këngëve dhe Valleve Popullore në Sofje, ku u miratua për korin “Filip Kutev”...
Ekspozita "Paftat - një univers shenjash" e Muzeut Historik Rajonal në Ruse po viziton Burgasin. Në ekspozitën, e cila hapet në Muzeun Etnografik mund të shihen më shumë se tridhjetë shembuj të artit të argjendarisë. Paftat janë pjesë e veshjeve..
Thonë se për të njohur një vend duhet jo vetëm ta shohësh me sy, por edhe ta shijosh. Çdo fshat bullgar, çdo qytet apo rajon ka frymën dhe aromën e vet..