Adhuruesit e kosit të shijshëm dhe të traditave bullgare nga kënde të ndryshme të Bullgarisë dhe nga jashtë që prej kohe e kanë rezervuar në kalendar datën 30 qershor, sepse atëherë do të mbahet diçka speciale – festa e radhës e kosit në qytetin Trën, i cili ndodhet jo shumë larg kufirit me Serbinë. Vendi i festës nuk është zgjedhur rastësisht. Në krahinën e Trënit, ose më saktë në fshatin Studen Izvor ka lindur dr. Stamen Grigorov, një bullgar i cili e përhapi famën e Bullgarisë në mbarë botën. Ai është njeriu, i cili izoloi për herë të parë bakterin Lactobacillus Bulgaricus në saje të të cilit fermenton kosi i famshëm bullgar.

Organizatorët e aktivitetit që do të mbahet ditën e shtunë në sheshin e Trënit, janë Bashkia e Trënit, “LB Bulgaricum”, SH.A. dhe fondacioni “Dr. Stamen Grigorov”. Sivjet programi i festës do të jetë më i ndryshëm nga ato të mëparshme, na siguroi Julia Grigorova, trashëgimtare e Stamen Grigorovit dhe kryetare e fondacionit, i cili mban emrin e tij:

“Vitet e kaluara morën pjesë disa prej prodhuesve më të mëdhenj të qumështit. Ata e paraqitnin prodhimin e tyre, duke treguar produkte të reja, ose të tilla më pak të njohura në treg. Krahas tyre prezantoheshin edhe fermerët vendas. Kështu bëhej një krahasim midis qumështit, djathërave dhe kaçkavallit industrial dhe atyre të prodhuara në kushte shtëpiake. Morëm vendim që sivjet të mos ftojmë në festë prodhues të tjerë të qumështit, me përjashtim të partnerit tonë tradicional në organizimin e festës “LB Bulgaricum”. Kështu do t’u japim mundësi fermerëve vendas dhe njerëzve me ekonomi të vogla t’i tregojnë produktet e tyre. Në regjion ka shumë kullota dhe qumështi është me cilësi shumë të lartë. Kështu më shumë miq të qytetit do të mund t’i provojnë produktet vendase. Më tej kemi në plan të fillojmë të organizojmë në Trën të paktën dy herë në muaj tregje fermerësh. Ato do të përbëjnë interes edhe për turistët, të cilët e vizitojnë regjionin – grykën e lumit Erma, Muzeun e Kosit dhe Muzeun e Qeramikës së Busincit.”

Krahas llojeve të ndryshme të kosit – prej qumështit të lopës, qumështit të deles dhe atij të dhisë, në festë do të prezantohen edhe zanatet vendase – qeramika, gdhendja në dru, tjerrja e leshit, thurja etj. Do të zhvillohet një konkurs për kuzhinierë më të mirë. Kështu qe adhuruesit e gjellëve të shijshme do të mund të provojnë byrekë dhe gjellë të tjera origjinale prej brumi të përgatitura me kos. Mirëpo, çfarë është dallimi midis kosit tradicional bullgar dhe jogurtit të njohur në Perëndim?

“Dallimi ka të bëjnë kryesisht me vetitë shëndetësore. Kosi bullgar është më i ndryshëm nga i ashtuquajturi jogurt, i cili është i ëmbëlsuar dhe ka përbërëse suplementare, që t’i përgjigjet shijes evropiane. Shija e thartë e kosit bullgar i detyrohet bakterit Lactobacillus Bulgaricus. Kohët e fundit ai kërkohet gjithnjë e më shumë edhe nga evropianët, edhe nga japonezët” – na shphegoi Julia Grigorova, duke saktësuar:

“Tradicionalisht japonezët janë të pranishëm në Festën e Kosit në Trën. Sivjet ka interes të deklaruar edhe nga koreanët. Kurse vitin tjetër kemi përfshirë në festë një program norvegjez dhe do të marrin pjesë në këtë lidhje akoma disa vende evropiane, ndër të cilat janë Rumania, Austria, Kroacia.”

Nuk është e rastit se kosi bullgar është kaq i njohur në botë. Bakteri bullgar përfshihet në probiotikët , të cilët gjatë disa dekadave të fundit fituan popullaritet të madh në mbarë botën. Kosi bullgar e përmirëson mikroflorën gastrointestinale. Ai është shumë i përshtatshëm edhe gjatë mjekimit me antibiotikë, ka efekt pozitiv në rastet e sëmundjeve me kancer, të sëmundjeve të ndryshme të stomakut, të mëlçisë dhe në rastet e mangësisë imune. Mirëpo, nganjëherë tregtarët na ofrojnë produkte kosi, të cilat janë shumë larg kosit tradicional. E pyetëm Julia Grgorovën se si mund të kuptojmë në kushtet jolaboratorike se çfarë është cilësia e kosit:

“Kosi duhet të ketë një shije tepër të thartë dhe të mos jetë shumë i dendur. Kosi i dendur ka stabilizatorë dhe përbërje të tjera, të cilat e bëjnë me afat më të gjatë skadimi. Më i pastër është kosi i përgatitur në shtëpi. Kemi tharme shumë të mira. Shumë firma bullgare madje i eksportojnë jashtë. Ai, i cili disponon qumësht shtëpiak, mund ta mpiksë vetë me tharm, në qoftë se nuk e di recetën, duhet ta mësojë” – na këshillon Julia Grigorova.

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva

Foto: arkiv personal