Kur më 3 prill 1879 Kuvendi i Madh Popullor me njëzëshmëri e zgjodh Sofjen për kryeqytet të Principatës së Bullgarisë, në qytet ka pasur 2 shkolla, 10 bujtina, dhe pak më shumë se 3 mijë shtëpi. Banuesit e tij kanë qenë 11 700. Në të njëjtin vit në Sofje vjen historiani çek Konstantin Ireçek dhe e përshkruar atë kështu: “Rrugë të zhdrejta mes shtëpive të ulëta prej druri dhe balte, dyqane të vogla të tipit oriental. Qyteti është tërë pellgje dhe është plot me baltë – Eldoradoja e sapolindur lindore, e cila tërheq aventuristë nga lindja dhe nga perëndimi”.
Shteti i sapoçliruar nuk tërheq vetëm aventuristë. Përkundrazi – historia bullgare për arritjet në fushën e arsimit, shkencës, kulturës, ndërtimit të qyteteve është lidhur me emrat e dhjetëra intelektualëve, të cilët mbërrijnë tek ne në fundin e shekullit të 19-të dhe fillimin e shekullit të 20-të. Ndër tyre më shumë janë çekët. Për një prej tyre na tregon autori i librit kureshtar për kontributin çek në trashëgiminë tonë historike dhe kulturore, arkitekt Valentina Vërbanova:
“Ky është Antonin Kolar. Ai vjen në Bullgari menjëherë pas Çlirimit, por para kësaj një vit jeton në Bukuresht. Kolar është një person shumë i kualifikuar, erudit. Në moshën 18-vjeçare merr pjesë në një kryengritje në Poloni, mëson në Pragë, punon në Beograd, studion në Vjenë dhe Paris. Është emëruar për arkitektin e qytetit të Sofjes. Por detyra e tij është shumë e rëndë, e lidhur me rrëzimin e ndërtesave të vjetra dhe ndërtimin e rrugëve të reja. Plani i parë i qyteti është përgatitur nga ai, por është pranuar disa vite më vonë – në vitin 1881 nga një arkitekt tjetër të Sofjes- Amadej. Puna e Kolarit është vlerësuar lartë nga Qeverisja e përkohshme ruse dhe për këtë arsye është zgjedhur për arkitektin e ndërtesës së stacionit hekurudhor. Projektet e tij origjinale mund të shihen në një ekspozitë të renditur me rastin e përvjetorit të 140-të të emërimit të tij për arkitekt të parë të Sofjes. 21 vjet Antonin Kolar kujdeset për Sofjen dhe arrin të projektojë shumë ndërtesa të rëndësishme.”
Me ardhjen e arkitektit Kolar në Sofje në vitin 1878 janë vënë themelet e planifikimit modern urban. Bashkë me këtë ai krijon shumë ndërtesa emblematike dhe hapësira sociale të qytetit.
Ndër tyre janë ndërtesa e stacionit hekurudhor, Kopshti i qytetit, monumenti i Apostullit Vasill Levski, Ministria e mbrojtjes, Klubi i Oficerëve, Akademia Ushtarake dhe shumë të tjerë.
Ai është arkitekti i hotelit të parë modern në këtë pjesë të Evropës – Grand Hotel “Bullgaria” që ndodhet në afërsi të drejtpërdrejtë me Pallatin mbretëror. Hoteli është ndërtuar për tri vjet (1882-1885). Mysafirët e tij janë politikanë, ushtarë, diplomatë, gazetarë, aktorë, muzikantë, shkrimtarë. Pranë tij deri në fillimin e Luftës së Parë Botërore ndodhej lokali i shquar “Bullgaria” – qendra e atëhershme e jetës kulturore dhe shoqërore e Sofjes.
Duke ndjekur veprimtarinë e arkitektit të parë të Sofjes, mund të shikojmë se si vetëm për 2-3 dekada nga një vendbanim i varfër dhe i parëndësishëm i Perandorisë Osmane, Sofja shndërrohet në një qytet evropian. Pikërisht kjo tërheq vëmendjen e vizituesve të ekspozitës së renditur në Muzeun Regjional Historik. Ajo është organizuar me përkrahjen e Bankës bullgare për zhvillim. Një fakt tjetër interesant është se ndërtesa, ku gjendet kjo bankë është pikërisht godina e hotelit të dikurshëm “Bullgaria”. Ajo ishte restauruar dhe po funksionin si një hapësirë moderne – me gjithë nderin e treguar ndaj punës në aerkitektit dhe me idenë për mbrojtjen e trashëgimisë sonë kulturore. “Një shembull që duhet ndjekur. Kjo nuk është një punë e lehtë, nuk bëhet shpejtë, nuk është e lirë, por vepra e arkitektit të parë është frymëzuese dhe në të shihet profesionalizmi dhe shpirti organizativ i autorit” – tha gjatë hapjes së ekspozitës zëvendës kryebashkiaku i Sofjes dr. Todor Çobanov.
Ekspozita ndodhet në Muzeun për Historinë e Sofjes deri më 3 tetor.
Përgatiti në shqip: Jordanka Ivanova
Foto: stara-sofia.com
Më 12 prill, festojmë Ditën Ndërkombëtare të 55-të të Aviacionit dhe Astronautikës. Në këtë datë të vitit 1961, në orën 6 e 7 minuta Greenwich (9 orë e 7 minuta me orën e Moskës), me anijen "Vostok 1" Juri Gagarin filloi turneun e tij të paharrueshëm..
Gati 11 për qind e popullsisë në Bullgari, ose rreth 639 000 njerëz, e identifikojnë veten si myslimanë sipas të dhënave të regjistrimit të vitit 2021. Vetëm popullsia turke numëron 508 378 veta. Pjesa më e madhe e popullsisë myslimane jeton në..
Historitë e harruara të fshatrave bullgarë të zhytur nën ujë për shkak të ndërtimit intensiv të digave në periudhën 1950-1986 do të shfaqen në ekspozitën "Të humbur nën ujë", e cila hapet sot në hapësirën kulturore të kryeqytetit Bobbina...
90 vjet më parë, më 19 maj 1934, lëvizja "Zveno" dhe Bashkimi Ushtarak në Bullgari kryen një grusht shteti pa gjak. Në emër të modernizimit të vendit,..