Në kushtet e COVID-19 shumë muze dhe galeri ofrojnë shëtitje virtuale në faqen e tyre të internetit, që të mund të njihen “vizituesit” me koleksionet e tyre të pasura prej pikturash dhe artefaktesh derisa të jenë të mbyllur mes katër mureve pa pasur mundësi për të udhëtuar.

Për krijimin e këtyre shëtitjeve virtuale dhe të aplikacioneve dhe produkteve të ndryshme kujdesen specialistë, të cilët zhvillojnë praninë online të kompanive dhe të institucioneve kulturore. Shumë prej këtyre ekipeve udhëhiqen prej bullgarësh, të cilët kanë zyra në vend. E tillë është firma e Javor Bonevit, e krijuar para nëntë vitesh.

“Atëherë u ktheva nga Zelanda e Re, ku punoja në studio të ndryshme arkitekturore – thotë ai. – U njoha me një teknologji të re të përpunuar nga një kompani daneze – ajo përdorte piramida prej qelqi, në të cilat vendosej një objekt i vërtetë, rreth të cilit rrotullohej një hologramë. Firma kishte shpallur konkurs për një produkt të tyre, ku unë e fitova vendin e dytë. U nisa për në Kopenhagë, ku me danezët vendosëm të punojmë së bashku.”

Javor dhe ekipi i tij krijuan mbi 100 projekte, i pari prej të cilave për një prodhues botëror të birrës.Gjatë vitit 2011 me ndihmën e një animacioni të posaçëm të hologramës të përdorur në filmin “Star Wars” (“Lufta e Yjeve”) ata arritën ta bëjnë shishen për t’u rrotulluar dhe e “gjallëruan” etiketën. Kështu gradualisht u vendosën në treg si kompania, e cila ka realizuar më shumë projekte me ndihmën e këtij animacioni.

Një vend të posaçëm në portofolion e Javor Bonevit zënë edhe shëtitjet virtuale.Më të njohurat prej tyre janë ato në Vjenë dhe në fshatin francezChampagne.Krijimi i VR shëtitjes i ka kushtuar Javorit dhe ekipit të tij 10 muaj.

 “Projektin për Vjenën nuk e ka në internet –e vazhdon tregimin e vet Javor Bonevi. – Ideja është që ai të përdoret në autobusët, të cilët udhëtojnë në pika të ndryshme të qytetit – pas sinjalit të dhënë duhet t’i vësh syzetdhe të zhytesh në të kaluarën. Për shembull mund të ndalosh para pallatit “Hofburg”, ose para katedrales “Shën Stefani”, si dhe të gjendesh në vendin e njëjtë, por para 300 vitesh. Kështu bëhesh dëshmitar i momenteve kyçe prej historisë së shtetit dhe qytetit. Xhiruam në një sfond të gjelbër në Bullgari me ndihmën e një ekipi prej 80 vetash. Na dërguan kostume nga muzetë e Austrisë, ndërsa për betejat përdorëm ushtarakë dhe kuaj. Nuk dispononim gjithçka të domosdoshme për xhirimin e një filmi. Në fund kombinuam xhirimin me dekoret e bëra nëpërmjet animacionit kompjuterik.”

Sfida e ardhshme e çoi Javorin dhe ekipin e tij 17 shekuj prapa në qytetin e lashtë dhe të përjetshëm Plovdiv. Qëllimi i tyre është të tregojnë se si është dukur dikur Bazilika Episkopale me ndihmën e realitetit virtual dhe animacionit. Që të jetë përjetimi realist ata kanë biseduar me historianë, arkeologë dhe restaurues që të mësojnë historinë e tempullit të lashtë, nga i cili sot kanë mbetur vetëm disa fragmente. Mirëpo, në saje të tyre rikrijimi virtual arrin të tregojë madje detajet më të vogla të interiorit të bazilikës.  

Për fat të keq aparatura për shëtitjen virtuale ende nuk është dërguar në Plovdiv, ndërsa gjendja e jashtëzakonshme në vend për shkak të koronavirusit do të shtyjë montimin e saj.

Aktualisht ekipi është duke punuar mbi rikrijimin e një pallati të zhdukur bullgar.Ai ka në plan gjithashtu të fillojë mësime virtuale, të cilët t’i ndihmojnë nxënësit për të mësuar ligjet e fizikës, elementet kimike dhe aplikimin e tyre, pse jo edhe faktet historike prej faqeve të historisë bullgare dhe të asaj botërore.

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva