Në rrezet e malit Rodopa, nja 2 kilometra larg qytetit Perushtica dhe afro 140 kilometra larg Sofjes, ngre shtat krenar Kisha e Kuqe. Ky është një nga monumentet më të famshme të arkitekturës së hershme të krishtere në vendin tonë. Kohët e fundit kisha u rimëkëmbë dhe u konservua me mjete evropiane. Në sajë të kësaj ajo u shndërrua në një objekt të preferuat turistik. Shkencëtarët nuk janë unanim kur u ndërtua Kisha e Kuqe. Sipas shumicës prej tyre ndërtimi filloi në fund të shekullit të IV-të ose në fillim të shekullit të V-të. Ato të dhëna e shndërrojnë atë në një nga kishat më të vjetra në territorin e Bullgarisë. Supozohet, se si kisha të tjera të krishtere, ajo u ngrit mbi një shenjtërore të lashtë trake.

“Godina e parë nuk ishte kishë – tregon ciceronia Marija Andreeva. – Ajo ishte një ndërtesë e rrumbullakët me dy korridore përreth. Ky ishte një vend për adhurim, ku ruheshin lipsanet e shenjtorëve të krishterimit të hershëm. Në vitin 324 u mbajt Tubimi Ekumenik. Atëherë feja e krishtere u shpall fe zyrtare e Perandorisë Romake. Supozohet, se disa dekada më vonë u ndërtua kjo ndërtesë e rrumbullakët për adhurim.”

Gjatë kohës së Mesjetës kjo godinë u shndërrua në bazilikë të krishtere i kushtuar Shën Hyjlindëses. Gjatë viteve tempulli disa herë u shkatërrua dhe pas kësaj disa herë u rindërtua. Sot kjo ndërtesë e shenjtë njihet si “Kisha e Kuqe”, për shkak të tullave të lashta romake dhe horasanin bojë roze, me të cilin u ndërtua.

“Shumica e kishave, që datojnë nga epoka e hershme e krishtere, kanë mbetur si rrënoja, muri i të cilave nuk ngrihet më se 50 centimetra mbi dheun, shtresa e përdhes e të cilave është me mozaikë – tregon ciceronia Andreeva. – Por këtu është e ruajtur një mur prej 14 metrash. Specialistët janë të mendimit, se lartësia e kishës ishte përafërsisht 17 metra. Kështu që kjo ishte një ndërtesë madhështore. E quanin bazilike. Mirëpo, bazilikat përbëhen vetëm nga një anijatë. Por ky tempull është me katër kube, gjë që sugjeron, se kishte katër anijata. Ka një anijatë e madhe, dy korridore përreth, një hyrje të brendshme dhe një të jashtme, një altar i vogël, një absidë të altarit dhe baptisteri. Këtu janë të ruajtura dy shtresa me afreske. Njëra daton nga shekujt V dhe VI, ndërsa tjetra është nga epoka më e vonshme – shekujt X-XII.”

Kisha ishte me zbukurime të pasura, ndërsa dyshemeja ishte e mbuluar me mozaikë. Pjesa e poshtme e mureve ishte e mbuluar me mermer, ndërsa në pjesën e sipërme ishin të rikrijuara afreske të bukura. Tempulli u asgjësua në shekullin XIII. Konstantin Ireçek ishte historiani i parë, që shfaqi interes shkencor ndaj kësaj kishe. Në vitin 1883 historiani çek dhe politikan bullgar zbuloi këtë monument unik dhe e përshkroi në kronikat e tij. Në vitet para ndryshimeve demokratike, objekti u rindërtua dhe u konservua. Sot Kisha e Kuqe tërheq turistë nga vendi dhe nga jashtë. Vjet ajo u restaurua me projekt të programit operativ “Zhvillimi regjional”. Ideja është të ndihmohet zhvillimi i turizmit kulturor në këtë rajon. Për këtë qëllim u ndërtua një rrugë të asfaltuar deri në kishë dhe një qendër e informacionit.

Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova

Fotografi: Veneta Nikollova

Materiali është përpiluar me kontributin e projektit “Fushata komunikimi për nxitje të turizmit të brendshëm në Republikën e Bullgarisë” të Ministrisë së Ekonomisë dhe Energjetikës