Programi i ditës
Madhësia e tekstit
Radioja Kombëtare Bullgare © 2024 Të gjitha të drejtat janë të rezervuara

Iluministët “e heshtur”

БНР Новини
Foto: BGNES

Më 1 nëntor populli bullgar nderon iluministët e vet. Këto janë personalitete të shquara si Ivan Rillski, Paisij Hilendarski, Hristo Botev e shumë të tjerë – ata u kanë sjellë bullgarëve dritën e shpirtit në epokat, kur madje buka dhe mbijetesa kanë qenë problem. Përveç këtyre emrave, të cilët i shqiptojmë me zë të lartë, ka gjithashtu shumë iluministë “të heshtur”. Të tillë janë njerëzit, të cilët kujdesen që sa më shumë libra të arrijnë te lexuesit e tyre. Të tillë janë edhe vetë librat. Për një pjesë të këtyre librave na tregon ekspozita “Fati i librave”, e cila u hap në Bibliotekën e Kryeqytetit në vigjilje të 1 nëntorit dhe me rastin e përvjetorit të 90 të bibliotekës.

Këta janë libra të rrallë, të cilët u ruajtën, megjithë kthesat e kohës. Për fatet e tyre na solli më shumë hollësi Ana Anastasova, udhëheqëse e sektorit “Dituritë për krahinat e veçanta dhe trashëgimia letrare” në Bibliotekën e Kryeqytetit.

СнимкаUdhëheqësit e bibliotekës /pas krijimit të saj në vitin 1928/ kujdeseshin që te fondi të kenë sukses sa më shumë njerëz në Sofje, domethënë ai t’i kënaqë interesat e të gjitha grupeve sociale, moshave, si dhe të njerëzve, të cilët zotërojnë gjuhë të ndryshme. Karakteristik për këtë periudhë është fakti se formimi i fondit nuk ndikohet nga pasionet politike – thotë Ana Anastasova. Për shembull, në vitin 1941 Bashkia e Kryeqytetit livroi mjete suplementare që të blihet fondi i Librarisë Ruse në Sofje. Gjatë qershorit të vitit të njëjtë filloi lufta midis Gjermanisë dhe Bashkimit Sovjetik, një luftë, në të cilën Bullgaria nuk donte të përfshihej dhe madje nuk i ndërpreu marrëdhëniet e saj diplomatike me Moskën. Për shkak të marrëdhënieve të afërta të Bullgarisë me Gjermaninë naziste libraria u mbyll. Mirëpo, librat e saj mbetën në Bibliotekën e Kryeqytetit. Në vitin 1942 biblioteka bleu edhe libra gjatë një prezence të madhe të kulturës gjermane në Bullgari.

Pas vitit 1944 biblioteka mori dhurata nga Arkivi i Drejtorisë së Policisë. Bëhet fjalë për libra, të konfiskuar gjatë kontrollit të personave të dyshimtë për veprimtari kundër shtetit. Në kopertinat e këtyre librave është shkruar numri i dosjes. Ka një fakt kureshtar: një prej tyre ka qenë i ndaluar në të gjitha regjimet deri në vitin 1989 – si në Mbretërinë e Bullgarisë, ashtu dhe gjatë qeverive prosovjetike pas vitit 1944. Ky është libri “Historia politike e bullgarëve bashkëkohorë” i Kosta Todorovit – revolucionar dhe politik me fat interesant, gjyshi i këngëtares së njohur bullgare Kamelia Todorova.

Listat e para me letërsi të asgjësuar janë në periudhën 1944-1948 – thotë Ana Anastasova. – Atëherë kolegët tanë kanë arritur të fshehin shumë prej këtyre librave. Afishet nuk i ka pasur në katalogë, kështu qe të mos mund të kërkohen nga lexuesit, por librat janë shpëtuar.

Libra të ndaluar para datës 9 shtator 1944. Libri i Kosta Todorovit u ndalua edhe gjatë dekadave në vijim. Librat e tjerë janë të autorëve me bindje të majta. Libri në anglisht është i Lavrentiy Beria, një figurë e shquar në aparatin represiv të Stalinit, por për të majtën bullgare atëherë ai ishte i njohur thjeshtë si revolucionar sovjetik (majtas). Libra të ndaluar pas 9 shtatorit 1944. Përmbledhja e vjershave “Këngë të fitores” e poetit të njohur Kirill Hristov u ndalua, sepse i lëvdonte fitoret e ushtrisë bullgare në luftërat për bashkimin kombëtar (në mes). Botimi i parë bullgar i romanit të parë në letërsinë tonë “Nën zgjedhën turke” të Ivan Vazovit. Libri ka ilustrime të shkëlqyeshme të piktorëve më të mirë të asaj kohe në Bullgari: Jozef Oberbauer, Anton Mitov, Ivan Mërkviçka dhe Antoni Piotrovski (djathtas).

Libra të fshehur ka pasur edhe në kohën më të re, gjatë viteve 60 – 80 të shekullit XX. Ndër to ka vepra të disidentit bullgar Georgi Markov, i cili u bë viktimë e një vrasjeje në Londër në vitin 1978, për të cilën faktet ende nuk janë sqaruar krejtësisht. U fshehën libra të njohur, si për shembull romani “Fytyra” i Bllaga Dimitrovës – më vonë Nënpresidentja e parë e Bullgarisë  e zgjedhur në mënyrë demokratike, si dhe novela “Një ditë e Ivan Denisoviçit” e shkrimtarit dhe disidentit të njohur rus Aleksandër Solzhenicin.

Gjatë bombardimit të madh të Sofjes në vitin 1944 u dogj edhe godina e atëhershme e Bibliotekës së Kryeqytetit, bashkë me 40 mijë vëllime librash. Në godinën e asgjësuar u gjetën ekzemplarë  të ruajtur mirë të librave të vlershëm, të cilët ruhen edhe sot e kësaj dite.

Ndër librat unikalë, që ruhen në Bibliotekën e Kryeqytetit janë botimet e para të romanit të parë bullgar “Nën zgjedhën turke” të Ivan Vazovit. Vepra u shtyp në Bullgari në vitin 1894, ndërsa pak më herët (në fund të vitit 1893) ajo ishte publikuar në gjuhën angleze në Londër.

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva

Foto: Biblioteka e Kryeqytetit



Последвайте ни и в Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!

Më shumë nga rubrika

Pallati i gjuetisë në Kriçim është një vend i vërtetë mbretëror

Përgjatë shtrirjes midis Rrafshinës së Trakisë së Epërme dhe malit Rodopa nga lindja në perëndim si një varg gjerdani renditen vendbanimet piktoreske - Asenovgrad, Perushtica, Kriçim, Peshtera, Patalenica dhe Varvara. Përgjatë luginave të..

botuar më 24-09-03 7.05.PD

Një nimfeum i shekujve 1-2 po studiohet nga arkeologët në "Aquae Calidae" pranë Burgasit

Arkeologët bullgarë vazhdojnë studimin e nimfeumit të lashtë (vend i shenjtë i nimfave), zbuluar në kompleksin "Aquae Calidae" pranë Burgasit. Nimfeu zë një vend qendror në banjot e dikurshme romake dhe ka qenë pjesë e një shatërvani me mbishkrim..

botuar më 24-08-31 8.20.PD

Një tempull unik trak në Plovdiv mund të restaurohet plotësisht

Një tempulli trak nga shekulli III para Krishtit pa analog në vendin tonë mund të shndërrojë 10 hektarë të zonës "Jug" ("Juzhen") të Plovdivit në një park arkeologjik. Vendi ndodhet në bazën e Tumës së Madhe, të cilën një ekip i Muzeut..

botuar më 24-08-23 12.16.MD