Në shekullin tonë të teknologjive të larta informacioni e ka fuqinë e bombës vdekjeprurëse dhe prandaj shkencëtarët janë detyruar të përdorin teknologjitë e së ardhmes për të siguruar mbrojtjen e tij sa më të besueshme. Siguria e shtetit gjithnjë e më shpesh varet nga paprekshmëria e të dhënave – jo vetëm në luftërat informative, por edhe në rastet e aksidenteve industriale, fatkeqësive natyrore, terrorizmit.

Shkencëtarët bullgarë do të luajnë një rol të rëndësishëm në mbrojtjen e sigurisë kombëtare. Aktualisht katër universitete dhe tri institute të Akademisë Bullgare të Shkencave po ndërtojnë një Qendër moderne të Kompetencave për komunikim kuantik, sisteme inteligjente të sigurisë dhe për menaxhimin e rrezikut, e cila financohet në kuadrin e një projekti evropian me 13,5 mln. leva. Brenda afatit 5 vjeçar duhet krijuar softuer i specializuar dhe platforma të robotizuara , të cilat do të përdoren në ajër, ujë dhe tokë për menaxhimin e krizave të ndryshme. Specialistët nga Qendra e re do të kenë një rol të rëndësishëm në situata të ndryshme të emergjencës: tërmete, përmbytje, tension në rajonet kufitare, sulme terroriste.

"Kriptografia kuantike garanton sigurinë e informacionit të transmetuar dhe s’ka analog në kriptografinë klasike – tregon docent Llëçezar Georgiev nga Instituti i Studimeve Bërthamore dhe Energjetikës Bërthamore pranë Akademisë Bullgare të Shkencave. Kjo u përket të gjitha sferave të jetës sonë publike, por me rëndësi më të madhe është ajo për ruajtjen e sekreteve shtetërore, për garantimin e sigurisë së komunikimit të ushtarëve dhe shërbimeve të inteligjencës, kështu edhe të komunikacioneve dhe transfertave bankare."

Komunikimet kuantike zhvillohen në bazë të fizikës kuantike dhe përdorin polarizimin e kuanteve të dritës (fotonet) për shkëmbimin e çelësave sekretë ndërmjet palëve të komunikimit. Kopjimi i fshehtë i i këtij çelësi nga ndonjë palë tjetër është i pamundshëm për shkak të ndalimit të kopjimit për gjendjet e panjohura kuantike, shpjegoi shkencëtari.

"Le të supozojmë se ndodh aksident në ndonjë central atomik elektrik apo në ndonjë uzinë kimike dhe mund të pritet ndotje e konsiderueshme – radioaktive, kimike, apo lëshim në ajër i kimikateve të rrezikshme – tha Llëçezar Georgiev. – Atëherë me ndihmën e dronëve dhe softuerit të posaçëm autoritetet kompetente do të shkëmbejnë informacionet dhe ato do të përdorin një kanal të posaçëm të kriptuar. Përdorimi i platformave të robotizuara është me rëndësi të madhe, posaçërisht kur bëhet fjalë për një avari të shkaktuar me paramendim. Ato do të përdoren gjithashtu për kontrollimin e gjendjes së mureve të liqeneve artificiale, të qëndrueshmërisë së ndërtesave ndaj tërmeteve, për parashikimin e ngjarjeve katastrofike etj."

Dhe kështu që e gjithë kjo të mos duket vetëm si një roman i Dan Brown-it, po planifikohet ndërtimi i një kompleksi laboratorik, të pajisur me aparaturën më moderne, dhe i tri qendrave të simulimit, ku do të zhvillohen eksperimente shkencore dhe do të krijohen produkte të reja të teknologjive të komunikacioneve, intelektit artificial, robotikës, etj.

“Ambientet e simulimit do të disponojnë me një  bazë të dhënash për rajone kritike, e cila do të plotësohet vazhdimisht” – tregoi shkencëtari. “Bëhet fjalë për informacione gjeografike, meteorologjike, të dhëna për objekte me rrezik potencial, dhe për dendësinë e popullsisë etj. Përveç kësaj do të krijojmë një sistem softueri për simulimin e situatave të fatkeqësive dhe veprimeve të neutralizimit, pakësimit të dëmeve dhe evitimit të pasojave të rënda. Përveç kësaj do të krijojmë një sistem prej instrumenteve të softuerit, i cili në bazë të modeleve matematike do të lehtësojë krijimin e tablove të situatave operative dhe menaxhimin e riskut në kushte reale apo të simuluara.”

Përgatiti në shqip: Jordanka Ivanova