Blloku personal i shënimeve të Vasill Levskit konsiderohet si një nga reliket e Rilindjes sonë kombëtare. Në këtë dokument autentik, ne mund të zbulojmë jo vetëm Apostullin e Lirisë në rolin e tij si revolucionar, aktivist komiteti, komplotist që konceptoi një rrjet ilegal përmes të cilit t'i jepte fund dominimit të huaj, por mbi të gjitha, ne e shohim Levskin si një njeri, thotë profesori i Universitetit të Sofjes, Pllamen Mitev.

"Një lexues në faqet e këti blloku shënimesh do të gjejë informacione për jetën e përditshme të Apostullit, për mënyrën sesi ai jetonte, si ushqehej, si vishej, si mbante kontakte me të afërmit e tij ose me njerëz krejtësisht të panjohur që e ndihmonin në një farë mënyre në punën konspirative. Për mua personalisht, ky bllok është një univers që zbulon shumë anë të Apostullit - jo vetëm anën revolucionare, jo vetëm politikë, jo vetëm ideologji, por mbi të gjitha njeriun e gjallë, që mund t’ia lejojë vetes të përcjellë emocionin që ka përjetuar. Për shembull, në ditën e Shën Vasilit 1872, kur disa fëmijë të panjohur erdhën tek ai për ta uruar, ai nuk kishte asgjë për t'u dhënë atyre, përveç disa karameleve dhe këtë e shënon si shpenzim në këtë ditar. 

Ose ai mund të përmendte në mënyrë anonime një të ve bullgare me të cilën jetonte prej javësh dhe shënonte një shumë të vogël që ka lënë mënjanë për ta ndihmuar atë që të ushqejë fëmijët e saj. Për mua, këto janë pika shumë të rëndësishme që vështirë se mund t'i gjejmë në korrespondencën e tij, në dokumentet e tij politike, në atë shtyp politik të emigrantëve që flet për çështjen e çlirimit me një gjuhë dhe theks tjetër. “Ndërsa blloku i shënimeve na zbulon anë të ndryshme të Apostullit, ato më njerëzoret”, thotë historiani.

Është shumë e rëndësishme të dini se informacioni në këtë bllok shënimesh nuk shkruhej vazhdimisht. Levski i paraqet informacionet në mënyrë disi rastësore, dhe informacionet nga faqet e ndryshme duhet të ndiqen me shumë kujdes dhe të kombinohen me dokumente të tjera që do të siguronin lidhjet dhe do të shpjegonin situatën në të cilën ai përshkruante një fakt të caktuar. Në bllokun e shënimeve mungojnë shumë faqe, ka edhe faqe të bardha të pastra. Prandaj pyesim Prof. Mitevin, si duhet të lexojmë dhe kuptojmë një fjalë të shkruar në ditar me katër pikëpyetje "Popull????"

"Secili mund të mbështetet në mënyrën e tij, për të kërkuar deshifrimin e këtyre pikëpyetjeve të "Popullit". Por për mua personalisht, ato janë një shprehje e atij zhgënjimi, që do ta bëjë Vasill Levskin të pranojë para hetuesve që e marrin në pyetje në Sofje se "bullgari pret që liria t'i shërbehet në pjatë. Sepse për dy vjet e gjysmë ai bëri shumë përpjekje për të krijuar një organizatë komiteti të fuqishme, ilegale, që do të fillonte përgatitjet për një kryengritje mbarëkombëtare. Dhe befas ajo që ndodhi në kalimin e Botevgradit më 22 shtator 1872, grabitja e postës turke, rezultoi në një goditje aq të rëndë sa që ia thyen para syve shpresën, ëndrrat për një kryengritje të shpejtë kombëtare. Pra, ndoshta çdo brez do të përpiqet të gjejë shpjegimin e vet për këto pikëpyetje. Por për mua personalisht janë shprehje e zhgënjimit që ka kaluar Apostulli në muajt e fundit të jetës së tij”, thotë pedagogu universitar Prof. Pllamen Mitev.

Foto: nationallibrary.bg, museumvt.com, BTA, Ivo Ivanov

Përgatiti në shqip dhe publikoi: Kostandina Bello