Pas një ndërprerjeje nëntëvjeçare tubimi në Rozhen mblodhi më se 8 mijë interpretues, 315 grupe të këndimit dhe 25 ansamble folklorike. Prapa kësaj statistike të thatë qëndrojnë përgatitjet, udhëtimet dhe emocionet e të gjithë pjesëmarrësve. Doemos edhe brohoritjet e më se 350 mijë spektatorëve. Pjesa dërmuese prej tyre ishin bullgarë, pavarësisht se dëgjohej edhe greqishten, rumanishten, anglishten, frëngjishten, rusishten. Kjo veprimtari kaloi një rrugë të gjatë që nga takimet tradicionale të fisit u kushtuara vendeve të shenjta deri në “Tubimin e krijimtarisë popullore dhe të blegtorisë”. Kemi ndërmend t’ju tregojmë një pjesë prej kësaj historia, t’ju prezantojmë përfaqësues të publikut dhe të pjesëmarrësve.

Veselina Babaxhankova është pjesëmarrëse shumëvjeçare. Sot është drejtuese e programeve zyrtare. Për Tubimin Rozhen ajo tregon: “Personalisht unë jam nga Rodopet, prandaj këtu jam te rrënjët. Për mua Tubimi është një kujtim nga fëmijëria. Gjyshet dhe gjyshërit tanë mblidheshin dhe së bashku me karroca të mëdha vinim në Rozhen. Për herë të parë këtu dëgjova aq shumë këngëtarë dhe aq shumë gajde. Për mua ky Tubim është krenaria e malit tim.”

“Unë e njoh traditat e Bullgarisë” – rrëfen një vajzë dhjetëvjeçare, e cila me prindërit jeton në Madrid. Aty ajo bashkë me të atin interpreton këngë popullore bullgare. Në Spanjë ajo frekuenton shkollën bullgare, që të mësojë gjuhën dhe historinë e mëmëdheut. Bashkë me familjet në Rozhen kishin ardhur shumë bashkatdhetarë tanë me banim jashtë shtetit. Kishte miq nga vende të ndryshme. Njeri prej tyre është Djord Shtuber, i cili pëlqen ekzekutimet e gajdes bullgare. Para kohe ai bleu një disk me muzikë popullore nga krahina e Rodopeve. Kështu ai u pasionua pas folklorit bullgar. Vet ai kujton:

“Mbeta i mahnitur nga muzika, të cilën e dëgjova. Deri tani të paktën 20 herë kam ardhur në malin Rodopa. Kam vizituar shumë vendbanime aty duke kërkuar dhe duke regjistruar këngë popullore. Mësova t’i bie gajdes. Tashmë kam shumë miq në Bullgari. Kam një teori të mi të prejardhjes së përbashkët të traditës muzikore hungareze, rodope dhe çuvashe. Mendoj, se kanë rrënje të përbashkëta.”

Në Rozhen kishin ardhur shumë adhurues të muzikës popullore bullgare. Svetosllavi është nga Sofja. Ai ka mbaruar Akademinë Kombëtare të Arteve Teatrore dhe të Filmave:

“Gjeta informacion për Tubimin në Fejsbuk. Këtu prezantojnë muzikë dhe valle nga të gjitha krahinat folklorike, ndërkaq falas. Mezi këtu zbulova, se nuk mund të luaj asnjë valle popullore bullgare. Prandaj vendosa, se kur do të kthehem në Sofje do të regjistrohem në ndonjë klub të valleve popullore.”

Pllamena është studente në qytetin Pllovdiv: “Mendoj, se të rinjtë nuk e njohin kulturën tradicionale dhe folklorin, të cilët na lidhin me stërgjyshërit tanë. Erdha këtu, që të zhytem në traditat autentike. Në radio kemi mundësi të dëgjojmë këngët më të reja bullgare dhe të huaja, por rrallë herë dëgjohet folklori autentik. Mirëpo, ai mban në vet vete një kënaqësi dhe një gëzim.”

Ajledin Aliev është nga Sevlievo, por punon si valltar në një klub në qytetin Pllovdiv: “Erdha, që t’i kënaqem folklorit bullgar. Ai na bënë që të jemi të lumtur. Mendoj, se folklori duhet të mbetet i paprekur, që të ruhet origjinaliteti. Nuk është e rastit, që në botë respektohet më tepër folklori autentik.”

Ivani është nga qyteti bregdetar Burgas, ku punon si mekanik i anijeve: “Isha në Londër dhe aty lexova se tubimi rimëkëmbet. U organizuam me miqtë dhe erdhëm. Personalisht unë e respektoj shumë folklorin bullgar. Mendoj, se vallet tona janë një krijesë e përkryer.”

Tubimi Rozhen ka karakter konkurrues. Pjesëmarrësit disponuan katër skena, në të cilat kishin mundësi të prezantojnë krijimtarinë e tyre. Në juri kishte krijues të njohur në fushën e artit tradicional. Krahas dallimeve të dorëzuara nga organizatorët, kishte edhe dy çmime të caktuara nga Daniell Pisho – themelues i Shoqatës “Solidaritet Franca – Bullgaria”. Ato dy çmime i morën gajdexhiu më i moshuar dhe ai më i ri – 86-vjeçari Ilija Kadiev dhe ansambli “100 kaba gajde” dhe 5-vjeçari Kostadin Margaritov.

“Transmetimi i traditës brez pas brezi është me rëndësi të madhe – është i bindur zoti Pisho. – Dhe kjo lidhje duhet të mbrohet dhe të forcohet. Kaba gajdet janë simboli i malit Rodopa dhe janë një nga thesaret e vendit. Traditat folklorike gjithashtu janë ndër pasuritë e Bullgarisë dhe prandaj duhet të ruhen dhe të zhvillohen. Është me rëndësi, që edhe popujt e tjerë evropianë të njihen me to, sepse traditat përmbajnë vlera njerëzore.”

Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova

Fotografi: Allbena Bezovska, BGNES dhe BTA