Më 2 gusht të vitit 1903 shpërthen Kryengritja e Ilindenit, e konsideruar si një pikë kulmore në lëvizjen nacionalçlirimtare të bullgarëve në Maqedoni dhe Edrene. Ajo është fryt i intrasigjencës së popullit bullgar kundra vendimeve të Kongresit të Berlinit nga viti 1878, kur Fuqitë e Mëdha përcaktojnë që këto dy krahina të mbeten jashtë kufijve të Bullgarisë së çliruar nga sundimi pesëshekullor Osman.
Është formuar një rrjet i dendur i komiteteve revolucionare në tokat e mbetura nën drejtimin e sulltanit, kurse disa vjet më vonë është vënë fillimi i lëvizjes guerile e cila ka kontribuar për përgatitjen e kryengritjes.
Gjatë janarit të vitit 1903 në Kongresin e Selanikut të VMORO është marrë vendim për kryengritje. Ajo shpërthen në Rrethin Revolucionar të Manastirit në Maqedoni në festën kishtare të Shën Ilias më 2 gusht /sipas stilit të vjetër/, që ku vjen dhe emri i saj. Në ditën e shndërrimit të Zotit-19 gusht/ sipas stilit të vjetër/, kryengritja shpërthen dhe në Edrene. Rebelët mundin të çlirojnë qytete të shumta në rajonin e malit Stranxha dhe qytetet buzë detit Carevo dhe Ahtopoll.
Më shumë për këto ngjarje historike dhe momentet e tyre kulmore-shpalljen e republikave Krushevo dhe Stranxha, lexoni në publikimin nga koleksioni i Radio Bullgarisë, kushtuar Kryengritjes së Ilindenit.
Në një deklaratë në televizionin e vetëm atëherë kombëtar më 29 maj 1989, Kryetari i Këshillit Shtetëror të Republikës Popullore të Bullgarisë dhe Sekretari i Përgjithshëm i Komitetit Qendror të Partisë Komuniste Bullgare, Todor Zhivkov, i bën..
Nga bregu i Danubit afër Kozlloduit, ku në vitin 1876 çeta e poetit-revolucionar Hristo Botev zbarkoi me anijën austriake "Radecki", filloi edicioni i 76-të i Marshit Kombëtar "Nëpër gjurmët e çetës së Botevit". 120 kilometrat deri në majën historike..
Shkolla Kombëtare e Muzikës "Ljubomir Pipkov" në Sofje shënon 120 vjet nga themelimi me një koncert dhe ekspozitë. Jo rastësisht për koncertin u zgjodh data 24 maj - Dita e Vëllezërve të Shenjtë Kirill dhe Metodij, e Alfabetit, Arsimit dhe..