Në traditën ortodokse, gruri ritual i zier, të cilin të krishterët përfshijnë si një element i detyrueshëm në dhëniet Ditën e Përshpirtjes quhet kolivo. Përveç ditës së përkujtimit të shpirtrave të të ndjerëve, kolivo përgatitet edhe kur në kishat shfaqet një ikonë çudibërëse për adhurim. Rregulli është të përgatitet ditën e shtune, kur përkujtohen të vdekurit, nëse dita nuk përkon me ndonjë festë të Zotit, kur nuk kujtohen të vdekurit.
Përgatitja e një kolivo të veçantë feste e ka origjinën në Malin e Shenjtë, ku gatimi dhe bekimi i grurit të zier kolivo është një praktikë relativisht e shpeshtë liturgjike. Gradualisht nga Mali i Shenjtë kjo praktikë u përhap edhe jashtë manastireve dhe vitet e fundit ajo gjithnjë e më shpesh haset në kishat ortodokse bullgare.
“Këtë traditë të Malit të Shenjtë për lavdërimin e shenjtorëve dhe Nënës së Zotit e solla këtu katër vjet më parë – tregon Nevena Spasova, bashkëpunëtore kishtare pranë Mitropolisë së Sofjes. – Gjatë kësaj kohe u tregova njerëzve të tjerë se si bëhet kolivo – për lavdinë dhe gëzimin e njerëzve. Me të pas Liturgjisë së Shenjtë festa bëhet më e përkryer. Vet gruri është një mishërim i ringjalljes së Krishtit. Ashtu siç Krishti u ringjall, ashtu edhe kokrra që bie në tokë mbin për një jetë të re. Me ndihmën e grurit tregojmë Ringjalljen.”
Kolivo përgatitet vetëm për kujtim të Shën Hyjlindëses dhe etërit të shenjtë, ndërsa murgjit e Malit të Shenjtë, së bashku me kolivo për shenjtorin, përgatisin dhe një pjatë të vogël të veçantë me kolivo për udhëtarët. Sipas rregullës, gjatë ceremonisë së shenjtërimit të tij, përmenden igumenët e manastirit përkatës gjatë 10 viteve të fundit dhe murgjit nga tri dekadat e fundit. Kolivo tradicionale përgatitet nga gruri i zier dhe shtohet rrush të thatë, arra, bajame, lajthi të pjekura, susam, shegë, kanellë, karafil. Shtrihet në një tavë të veçantë dhe sipër mbulohet me sheqer, dhe më pas dekorohet. Sidoqoftë kur duhet të rikrijohet ndonjë shenjtor ose Nëna e Zotit – atëherë shfaqet mjeshtëria dhe talenti i vërtetë i atij që e bën:
“Në se vendosni për të pikturuar dhe për të bërë atë në variantin në të cilin unë i rikrijoj imazhet – atëherë pikturimi zgjat dy ose tre ditë. Vetë përgatitja për bërjen e kolivo është një proces i gjatë, sepse përgatiten ngjyrat e ndryshme, frutat, bluhen arrat, bëhen paraprakisht të gjitha zbukurimet. Pastaj vet dekorimi dhe krijimi i imazhit zgjat disa orë.”
Në manastiret ka një tipik të caktuar – pra rregulla kishtare, të cilët murgjit i ndjekin pa devijim. Imazhet e shenjtorëve i përngjajnë ikonat ortodokse. Për të respektuar kanunin në rikrijimin e tyre, gjatë epokës post-bizantine zografët krijuan një sistem të veçantë, që është diçka si një matricë. Me të përcaktohen vijat e skicës së ikonës mbi grurin e zier, dhe më pas me një furçë të vogël formohen detajet me ngjyrat e ndryshme – fytyra, flokët, rrobat. Kështu kolivo festive kthehet në një vepër të vërtetë arti.
“Nëse keni bekimin për të pikturuar - në manastire ju lejohet ta bëni atë nga bindja. Në Malin e Shenjtë mora bekimin e veçantë nga i ndjeri Gjysh Epifani. Ai ishte kuzhinieri kryesor dhe kujdesej për tryezat e të gjitha manastireve në Malin e Shenjtë. Është e vështirë, me të vërtetë, sepse jo të gjithë mund ta bëjnë këtë, por jam e sigurt që kur një njeri ka një dëshirë të madhe - Zoti jep.”
Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova
Foto: Darina Grigorova
Në rrugën Sofje - Samokov përballë rrjedhës së lumit Iskër, pranë kthesës së madhe piktoreske midis fshatrave Kokaljane dhe Pasarell pranë Urës së Djallit ndodhet kodra Srednobërdie. Aty lumi Vedena derdhet në lumin Iskër dhe malet Lozen dhe..
Hyrje e Hyjëlindëses së Tërëshenjtë në Tempull është një nga festat më të lashta dhe më të nderuara në botën ortodokse, e prezantuar në Kostandinopojë rreth shekullit të VIII-të, në kohën e Patriarkut Tarasij. Vetëm gjashtë shekuj më vonë, festa filloi..
Në një mëngjes të ftohtë nëntori të vitit 1917, në kulmin e Luftës së Parë Botërore, një zepelin L 59 u ngrit nga baza afër Jambollit për në Tanzani. Qëllimi ishte furnizimi i municioneve dhe materialeve për njësitë ushtarake gjermane të vendosura në..
Në rrugën Sofje - Samokov përballë rrjedhës së lumit Iskër, pranë kthesës së madhe piktoreske midis fshatrave Kokaljane dhe Pasarell pranë Urës..